Botanische tuin in Alkmaar
Ik heb een zwak voor botanische tuinen, zowel die in Nederland als in het buitenland. Een van de eerste dingen die ik bekijk wanneer ik in een nieuwe stad ben in een buitenland is de botanische tuin. De vormgeving van zo’n tuin is vaak niet het eerste dat opvalt, het gaat mij om de verzameling specifieke bomen en planten. En niet onbelangrijk, er staan vaak naambordjes bij. Heel fijn als je de foto’s in je archief wilt bewaren. In deze serie komen diverse botanische tuinen van over de hele wereld aan bod, te beginnen dichtbij met die in Alkmaar.
Hortus Alkmaar, een groene oase (deel 1)
Verscholen op bedrijventerrein Beverkoog, aan de oostkant van Alkmaar ligt een groene parel: de Hortus Alkmaar. In 1981 door VSM aangelegd op een halve hectare als productietuin voor geneesmiddelen. Tegenwoordig is de tuin omgevormd naar een groene oase met veel aandacht voor natuur. Waar de collectie eerder bestond uit 100 soorten geneeskrachtige planten, is deze nu uitgegroeid tot meer dan 1000 soorten waarvan zeker 750 met geneeskrachtige werking.
Wieden met de hand
Ook nu vormt de productie van geneeskrachtige planten als grondstof voor oertincturen nog een flink aandeel van de inkomsten. Grondstoffen worden geleverd aan het moederbedrijf van VSM, maar ook aan lokale bedrijven. Het beheer en de productie is geheel biologisch en de tuin is dan ook door Skal gecertificeerd. Met de hulp van ongeveer 100 vrijwilligers wordt de tuin onderhouden en wordt er met de hand gewied. Planten worden opgekweekt door vrijwilligers voor verkoop en voor de tuin. Ook de zaden worden verkocht, waarvan veel online.
Ecologische diversiteit en bijzondere sferen
De hortus ligt op de overgang van een strandwal naar een veenpolder. Toen VSM zich hier vestigde is de tuin opgehoogd met schone veen- en zandgrond, die vrijkwam uit het graven van de sloot. Hiermee is een goede basis voor de bodem gelegd. De tuin vormt nu een schakel in het ecologisch kerngebied tussen Alkmaar en Heerhugowaard. Ook de natuurlijke inrichting van de watergang in 1998 draagt bij aan de grote ecologische diversiteit op het terrein. In de rechte watergang werden bochtige oevers aangelegd met verschillende oevertypes. In een steile oever broedt al jaren een ijsvogel paartje. Vanuit de in 2016 opgerichte ijsvogelkijkhut zijn de bijzondere, kleurrijke vogels goed te bewonderen.
Binnen een oppervlakte van 2 ha is een verscheidenheid aan tuinsferen te ervaren. Eenmaal in de tuin, is het bedrijventerrein ver weg. Tegenover de entree bevindt zich de een-jarigen tuin. Langs de theetuin en de kas gaat de wandeling door de productietuinen, waar velden met het bijzondere Knikkend wildemanskruid (Anemone pratensis), maar ook goudsbloem (Callendula officinalis) te zien zijn. Via een smal paadje word je langs de sloot geleid. Hier waan je je midden in de natuur. Aan de overzijde van de watergang bevinden zich onder ander het Amerikaanse bos, de duintuin, bijentuin, eettuin en rotstuin. En ook een veld met het giftige Gifsumak (Toxicodendron radicans). Op een beperkte oppervlakte is daar een verscheidenheid aan soorten te zien. Voorbij de composthopen ligt het stinzen- en heembos waar in het voorjaar anemonen, wilde narcissen en salomonszegel de bodem bedekken. Hier loopt een beekje dat met water vanuit de strandwal gevoed wordt.
Vleesetende planten
Om bezoekers te blijven trekken worden regelmatig nieuwe activiteiten georganiseerd. Zo is recent een tuin met vleesetende planten aangelegd, een rotstuin gerealiseerd en de ijsvogelhut. Ook worden veel lezingen gehouden, over natuur- en diervriendelijk tuinieren. Helaas staat het voortbestaan van deze tuin momenteel onder druk vanwege een voorgenomen ontwikkeling, voor meer info kijk op https://www.redhortusalkmaar.nl. Hopelijk blijft dit bijzondere stukje groen bewaard zodat nog veel mensen hier ook in de toekomst van kunnen genieten.
